Բույսերը, ինչպես և բոլոր կենդանի օրգանիզմները բազմանում են: Դա կարևոր հատկություն է. այդպես կյանքը շարունակվում է: Մի բույսից կամ նրա մարմնի մեծ կամ փոքր մասից առաջանում է մեկ կամ մի քանի նոր առանձնյակ: Բազմացման այսպես կոչված անսեռ ձեր բնորոշ է բույսերին, սա նրանց բազմացման առանձնահատկությունն է:
Մի այլ ձևով բազմացման համար բույսերի մեծ մասում առաջանում են կոներ կամ ծաղիկներ: Անտառում եղևնու կամ սոճու ծառերի վրա նկատվում են կոներ: Դրանք հաճախ հասնում են մեծ չափերի: Կոներում զարգանում են սերմեր: Ծաղիկներ շատ եք տեսել, դրանց մասին էլ արդեն գիտեք: Ծաղիկներից առաջանում են պտուղները:
Սերմերով բազմանում են շատ բույսեր. սա բույսերի սեռական բազմացման ձև է: Եթե սերմն ընկնի հողի վրա, կամ տնկենք հողի մեջ, ապա սերմը կարող է ծլել: Սերմից կաճի և կզարգանա նոր առանձնյակ:
Բույսերը բազմանալով տարածվում են բնության մեջ: Դրան են ծառայում բույսի մարմնի մասերը, նրա կոները, ծաղիկները, պտուղները և սերմերը: Բույսերի տարածվելուն նպաստում են արտաքին միջավայրի տարբեր գործոններ: Ո՞վ չգիտի, որ քամին, ջուրը կամ կենդանիները և մարդը տարածում են բույսեր:
Տարածվելու համար բույսերում կան շատ հարմարանքներ:
Դրանք են քամու միջոցով տարածվող պտուղների և սերմերի թեթև լինելը, դրանց վրա թևիկների և մազմզուկների առկայությունը: Միջատներին, թռչուններին և այլ կենդանիներին գրավում են պտուղների և սերմերի վառ գույնը, կպչող ծածկույթները:
Բազմանալով և տարածվելով՝ բույսերը գրավում են որոշակի տարածքներ: Այդպիսի տարածքների բույսերի բազմազան խմբերը միասին անվանում են ֆլորա:
Հարցեր և առաջադրանքներ
1. Ի՞նչ է բույսերի բազմացումը: Ո՞րն է բույսերի բազմացման առանձնահատկությունը:
Բազմացման այսպես կոչված անսեռ ձեր բնորոշ է բույսերին:
2. Բույսերի բազմացման ի՞նչ եղանակներ կան:
Բույսերի մի սեռական բազմացման ձև է սերմերով բազմացումը:
3. Ի՞նչն է ծառայում բույսերի տարածմանը բնության մեջ:
Բույսերը բազմանալով տարածմանը ծառայում բույսի մարմնի մասերը, նրա կոները, ծաղիկները, պտուղները և սերմերը:
4. Ո՞րն է արտաքին միջավայրի գործոնների դերը բույսերի տարածման մեջ:
Բույսերի տարածվելուն նպաստում են արտաքին միջավայրի տարբեր գործոններ:
5. Ի՞նչ հարմարանքներ ունեն բույսերը բնության մեջ տարածվելու համար:
Տարածվելու համար բույսերում կան շատ հարմարանքներ: Դրանք են քամու միջոցով տարածվող պտուղների և սերմերի թեթև լինելը, դրանց վրա թևիկների և մազմզուկների առկայությունը:
6. Ի՞նչ է ֆլորան:
Բազմանալով և տարածվելով՝ բույսերը գրավում են որոշակի տարածքներ: Այդպիսի տարածքների բույսերի բազմազան խմբերը միասին անվանում են ֆլորա:
7. Դիտեք եղևնի կամ սոճի, նրա վրա գտեք կոներ: Դիտեք մրգատու ծառ կամ թուփ, գտեք պտուղներ: Նկարեք կոները և պտուղները: Ի՞նչ կարող եք պատմել դրանց մասին: Փորձեք պարզել, թե ի՞նչ կա կոնում կամ պտղում: Դրանցում արդյո՞ք զարգանում են սերմեր:
8. Դպրոցամերձ և տնամերձ հողամասում կամ այլ վայրում տեսե՞լ եք, թե ինչպես են բազմանում բույսերը: Պատմեք, բերեք օրինակներ:
Գտե՞ք հանելուկների պատասխաները
Կանգնած են դաշտում քույրիկներ
Դեղին աչքով, սպիտակ թարթիչներով:
(Երիցուկ)
Մեր այգում ճառագայթեց մի հանելուկ.
Հյութալի և ընդարձակ ու շատ կլոր,
Ամռանը դեռ կանաչ, իսկ աշնանը շատ կարմիր:
(Լոլիկ)
Կլոր ու կարմիր աճում եմ ճյուղին,
Ինձ սիրում են մեծերը և փոքրիկ երեխաները:
(Խնձոր)
Առաջադրանքը կատարեցին Անի Կարապետյանը և Ալլա Առաքելյանը
Անի Կարապետյան 